چرا پشه‌ها برخی افراد را بیشتر نیش می‌زنند؟

به طور غیرمنتظره کمتر از ۳۰۰۰ گونه پشه، به لخته خون بشر نیاز دارند. بیشتر آنها به صورت ازمایشی غذا می‌خورند و از منابع مختلفی تغذیه می‌کنند. اما پشه‌های Aedes aegypti و Anopheles gambiae به دلیل تمایل زیاد به خون انسان و نقش آنها به عنوان واسطه‌های منتقل کننده بیماری در انسان‌ها شناخته شده‌اند. Ae. Aegypti با بیماری زیکا و دنگی، در حالی که An. Gambiae با پارازیتی که مالاریا را ایجاد می‌کند، مرتبط است.

از جنس‌های خاص پشه‌ها، نه تنها ترجیحات قوی برای گرفتن خون از انسان‌ها دارند، بلکه به نظر می‌رسد که در انتخاب وعده‌ی بعدی خود نیز میان افراد تفاوت قائل می‌شوند. من شخصاً خوش‌شانس هستم – به طور معمول پشه ‌ها خیلی منو نیش نیش نمی‌زنند. اتفاقاً با افرادی که بدنشان پر از جای نیش پشه می‌شوند، در اتاق‌های مشترک زندگی کرده‌ام در حالی که من تنها با چند تا جای نیش از اتاق بیرون آمده‌ام. مطمئنم که شما هم چنین مواردی را تجربه کرده‌اید، هر کدام از طرفین این قضیه که باشید.

اگرچه این تنها یک افسانه است، اما تحقیقات این موضوع را تأیید می‌کنند. پس چرا این اتفاق می‌افتد؟ چه عواملی ممکن است بر انتخاب پشه‌ها تأثیر گذار باشند؟

در این زمینه افسانه‌های بسیاری وجود دارند که برخی از آنها قابل قبول‌تر هستند. برخی فکر می‌کنند که گروه خون، پوست روشن، عرق کردن و حتی مصرف موادی مانند سیر یا سرکه سیب می‌توانند نرخ نیش زدن را تحت تأثیر قرار دهند. این افسانه‌ها بسیار زیاد است و بخش بیشتری از آنها از لحاظ علمی بررسی شده‌اند. اما با امید به کنترل بیماری‌ها در انسان‌ها، تلاش بسیاری در زمینه درک انتخاب‌های تغذیه پشه‌ها صورت گرفته است.

تمام گونه‌های پشه از دی‌اکسید کربن به عنوان یک نشانگر برداشت دراز مدت استفاده می‌کنند که نشان دهنده نزدیک بودن یک میزبان است. با این حال، دی‌اکسید کربن زود پخش می‌شود و اطلاعات کمی برای کمک به پشه‌های تخصصی برای شناسایی هدف ترجیحیشان ارائه می‌دهد. اسید لاکتیک به همراه دی‌اکسید کربن به عنوان یک جاذب مهم اثبات شده است و در بوی انسان نسبت به حیوانات دیگر بسیار شایع‌تر است. ترکیبات دیگر مانند آمونیاک، برخی اسیدهای کربوکسیلیک، استون و سولکاتون نیز به تکمیل این مجموعه بوی انسان کمک می‌کنند.

البته، این موضوع به این سوال پاسخ نمی‌دهد که چرا پشه‌ها همسفران مرا بیشتر از من نیش می‌زنند، فقط توضیح می‌دهد که چرا انسان‌ها به عنوان وعده‌ی غذایی پشه‌ها انتخاب می‌شوند و نه پرنده، گاو یا مارمولک. بهترین شواهدی که برای آنچه که پشه را ترغیب به انتخاب بین افراد مختلف می‌کند، تفاوت در میکروبیوتای پوستی ما است.

میکروبیوتای پوست انسان

این میکروبیوتا اغلب باکتری‌ها و قارچ‌های غیر‌مسببی هستند که بر روی پوست ما زندگی می‌کنند و در منافذ پوستی و فولیکول‌های مو قرار دارند. ترکیب بویی که آنها به صورت ترکیبی از ترکیبات آلی متحرک به بیرون انتشار می‌دهند، عامل اساسی در تعیین این مسئله است که چقدر برای پشه‌ها خوشمزه هستیم.

میکروبیوتای پوستی ما به راحتی از طریق تماس بین افراد منتقل نمی‌شود. تخمین زده می‌شود که در هر سانتی‌متر مربع پوستمان ۱ میلیون باکتری وجود دارد، که اغلب از صدها گونه متشکل است. این بدان معنی است که پشه‌ها در انتخاب بین افراد مختلف ممکن است بر اساس «ما» نه بلکه ترکیب میکروب‌هایی که بر روی پوستمان زندگی می‌کنند، عمل کنند.

با توجه به تنوع و فراوانی باکتری‌ها در میکروبیوتای پوستی ما، احتمالاً غیرمنتظره نیست که ادوات بویایی و چشایی بسیار حساس ماده پشه متصاحب به جستجوی میزبان، این تفاوت‌ها را تشخیص دهند. در اینجا فقط باید به رفتار پشه‌های ماده توجه کرد، زیرا تنها آنها نیش می‌زنند، درست زمانی که تخم تولید می‌کنند. ترکیب میکروبیوتای پوست ما اغلب به محیط ما بستگی دارد – آنچه که می‌خوریم و جایی که زندگی می‌کنیم. هر چیزی که لمس، خورده، نوشیده و یا با آن بدنمان را می‌شوییم می‌تواند باعث معرفی میکروب جدید شود، اما شواهدی نیز وجود دارد که ژنتیک انسان نیز می‌تواند به حد کمی بر میکروبیوتای پوستی تأثیر بگذارد.

تنوع ژنتیک می‌تواند بر توانایی پوست شما در پذیرش انواع مختلف از میکروب‌هایی که روی آن زندگی می‌کنند، تأثیر بگذارد. این ممکن است از طریق تولید ژنتیکی پروتئین‌هایی در پوست که به عنوان حفاظت‌ها عمل می‌کنند و جلوی برقراری و رشد میکروب‌ها را می‌گیرند، یا از طریق جنبه‌های معمولی‌تری مانند تمایل شخصی به تعرق یا چربی بودن پوست اتفاق بیفتد.

باید به یاد داشته باشیم که عرق خالص خود عطر قابل تشخیصی ندارد، بنابراین تنها تعرق احتمالاً مسئول جذب پشه‌ها نیست. به جای آن، تغییرات در ترکیب شیمیایی تعریق و نرخ تولید آن بین افراد می‌تواند شرایط مفیدی را برای برخی از میکروب‌ها ایجاد کند که موجب جذب پشه‌ها می‌شوند.

اگرچه معلوم است که پشه‌ها انسان میزبان را بر اساس باکتری‌های موجود بر روی پوست انتخاب می‌کنند، اما هنوز مشخص نشده است که چرا پشه‌ها رایحه پوست باکتری‌ها را بیشتر از دیگران ترجیح می‌دهند. درک این ترجیح ممکن است به کمک کند تا ترکیب باکتری‌های پوست خود را به گونه‌ای تغییر دهیم که کمتر برای پشه‌ها جذاب باشیم.